تب خونریزی دهنده ویروسی کریمه کنگو (CCHF) از طریق گزش کنه ای از گونه هیالوما ( هرکنه ماده در هر دوره تخم گذاری 2تا 8 هزار تخم تولید می کند) و یا تماس با خون یا ترشحات مبتلایان به دام انتقال می یابد.
همچنین این بیماری از طریق گزش کنه آلوده، له کردن کنه، تماس مستقیم با لاشه گوشت، خون، ترشحات و بافتهای آلوده، تماس با ترشحات، خون و تنفس افراد مبتلا و تنفس در تماس با دام های آلوده به انسان منتقل می شود.
مهره داران کوچک، موش، خرگوش، سنجاب، جوجه تیغی و... دامهایی که دارای عامل بیماری CCHF هستند و پرندگانی که حامل کنه هستند، مخزن این بیماری محسوب می شوند.
افراد در معرض خطر
همه افراد جامعه احتمال ابتلا به این بیماری را دارند اما گروه های پرخطر شامل دامدارن، چوپانان، دامپزشکان و کارکنان دامپزشکی، سلاخان، قصابان ، کارکنان کشتارگاه، پزشکان، پرستاران، بهیاران، کارکنان بیمارستان، کارکنان رستورانها و کبابی ها بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
علائم بیماری در دام
دام ها به ندرت علائم کلینیکی نشان می دهند. در اثر عفونت خونی تب به مدت یک هفته در دام دوام می یابد و پس از آن دام به عنوان ناقل بیماری ویروس را از خود دفع می کند.
گهگاهی در حالت حاد در مخاطات دام ها پرخونی یا خون ریزی دیده می شود.
علائم بیماری در انسان
تب ناگهانی، بدن درد، کوفتگی، ضعف، سردرد، درد شدید عضلات، بی اشتهایی، درد پشت حدقه چشم، ترس از نور، تهوع، استفراغ، گلودرد، دل درد و تغییرات خلقی مثل بی قراری و افسردگی از جمله علائمی مهم ابتلا به تب کریمه کنگو هستند.
دوره های بیماری
دوره کمون: دوره بدون علامت بیماری معمولا از یک تا سه روز و حداکثر 9 روز به طول می انجامد که به دنبال تماس با بافتها یا خون آلوده تا 13 روز نیز گزارش شده است.
دوره قبل از خونریزی: شروع علائم ناگهانی و حدود یک تا 7 روز (متوسط 3 روز) طول می کشد. بیمار دچار تب، سردرد، تهوع و استفراغ و در بعضی مواقع درد و سفتی گردن و درد چشم می شود.
مرحله خونریزی دهنده: معمولا پس از 4 روز بیمار دچار دانه های ریز قرمز رنگ در سطح پوست، خونریزی در مخاط (مانند دهان، بینی و ...) می شود.
علاوه براین ممکن است استفراغ خونی، خونریزی از رحم، خون در ادرار و مدفوع و خونریزی از گوش نیز دیده شود. که در صورت پاسخ ندادن به درمان می تواند منجر به مرگ شود.
چنانچه بیماری فوت نکند معمولا پس از ده روز به تدریج با کمرنگ شدن ضایعات پوستی علائم بیماری برطرف شده و بیمار بهبود می یابد.
پیشگیری از بیماری در دام
بهسازی جایگاه دام برای جلوگیری از تخم گذاری و تکثیر کنه ها، سمپاشی بدن و جایگاه دام به خصوص در فصل فعالیت کنه ها، جمع آوری کود و فضولات دامی و خارج کردن از دامداری، پاکسازی دامداری از اشیای متفرقه برای جلوگیری از تخم گذاری کنه، نخریدن دام از کانون های بیماری و دامداریهایی که موازین بهداشتی را رعایت نمی کنند و سم پاشی بدن دام های خریداری شده و قرنطینه به مدت 14 روز می تواند از بروز بیماری در دام پیشگیری کند.
پیشگیری بیماری در انسان
جدا نگه داشتن جایگاه دام از محل زندگی، خودداری از له کردن کنه با دست یا روی بدن دام، خودداری از تماس بدن با ترشحات و خون دام، خودداری از کشتار دام در محل های غیرمجاز، تهیه گوشت مورد نیاز از محل های مطمئن و تحت نظارت دامپزشکی و نگهداری گوشت تازه به مدت 24 ساعت در یخچال و سپس استفاده از راههای پیشگیری ابتلا به این بیماری در انسان است.
مقاومت ویروس در برابر گرما کم است و در دمای ۵۶ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ دقیقه از بین می‌رود، بنابراین پختن گوشت یا پاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس می‌شود.
روشهای حفاظت شخصی
استفاده از دستکش، لباس بلند، چکمه، ماسک وعینک در تماس با ترشحات و خون حیوان، خودداری از رفت و آمد در محل های کشتار غیر مجاز، اجتناب از خوردن جگر خام و نیمه پخته، نگهداری جگر، دل و کلیه به مدت 48 ساعت در یخچال و سپس استفاده از آن، آموزش افراد در معرض خطر و اطلاع رسانی عمومی، رعایت اصول ایمنی در موقع تماس با گوشت تازه، جگر و سایر آلایش دامی از روش های حفاظت افراد از خود در برابر این بیماری محسوب می شود.
اگر فردی به این بیماری مبتلا یا مشکوک به داشتن بیماری باشد، باید اقدامات مختلفی برای جلوگیری از سرایت بیماری به سایر افراد، به ویژه کارکنان بیمارستان صورت گیرد. بیمار باید قرنطینه شود و افراد باید برای ملاقات با او از روپوش، دستکش، ماسک، عینک و تجهیزات محافظتی استفاده کنند. کسانی که با بیمار تماس داشته اند نیاز به قرنطینه ندارند، اما باید تا ۱۴ روز بعد از تماس با بیمار تحت نظارت و بررسی باشند.