البته هنوز هم علم روانشناسی در مرحله ابتدایی رشد قرار دارد، و روانشناسان از درک و شناخت بسیاری از پدیده های رفتاری طبیعی و غیرطبیعی انسان عاجز هستند. اگر روانشناسی ادعایی دارد به این معنا نیست که می تواند هر سوال و مشکلی را پاسخگو باشد، بلکه این است که بعد از قرن ها بحث و جدال کلامی و فلسفه بافی بالاخر به مرحله ای از رشد رسیده که می تواند شگفتی های طبیعت و رفتار پیچیده انسانی را به نحوی بیان کند و بتواند راه حل آنها را به شیوه علمی و قابل مشاهده در آورد.
هفته سلامت روان فرصت مغتنمی بود که مروری بر فعالیت های مستمر واحد مشاوره و سلامت روان بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق در طول سال داشته باشیم. در همین راستا گفت و گویی داشتیم با حسین وحدتی مسوول این واحد که از نظر می گذرد:
* ابتدا بفرمایید چه ضرورتی باعث ایجاد مراکز مشاوره در شمال شرق شد؟
** محیط های صنعتی به لحاظ ارتباط با ابزار، عوامل فیزیکی و جغرافیایی محیط کار درگیری های ذهنی و استرس هایی را برای کارکنان به دنبال دارد. بنابراین حضور روانشناس در محیط های صنعتی ضرورت می یابد. زیرا روانشناس صنعتی و سازمانی و پزشک مشاور نقش قابل توجهی در تهیه، تنظیم و اجرای برنامه های خاص بهداشت روانی را در این محیط ها به عهده می گیرند.
تجربه نشان می دهد معمولا کارکنان مشکل دار به طور مستقیم به مراکز مشاوره مراجعه نمی کنند تا درباره مشکلات خود صحبت کنند. بنابراین وظیفه روانشناس این است که در محیط های صنعتی حضور داشته باشد تا هم دسترسی کارکنان به مشاوره آسان تر باشد و هم بتوانند افراد نیازمند به مشاوره و روان درمانی را شناسایی کنند.
* فعالیت مراکز مشاوره شمال شرق از چه زمانی آغاز شد و در حال حاضر چند مرکز مشاوره فعال دارید؟
** در سال 1370 نخستین کلینیک مشاوره در منطقه شمال شرق در مشهد راه اندازی شد که ابتدا عمده فعالیت این کلینیک در حوزه روانپزشکی و روانسنجی بود و روانشناسی سهم زیادی در درمان اختلالات نداشت.
با توسعه فعالیت مرکز مشاوره مشهد ضروری دیدیم در مناطق عملیاتی حضوری فعال داشته باشیم، بنابراین در منطقه سرخس کلینیک مشاوره ای را در شهرک شهید مهاجر پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد راه اندازی کردیم که خانواده صنعت نفت این منطقه عملیاتی در صورت نیاز به راحتی به مشاوره دسترسی داشته باشند. این مرکز با استقبال روبه رو شد و باز خورد مثبت و ارزشمندی از سوی کارکنان صنعت نفت و خانواده های آنان در سرخس برای ما داشت.
تجربه موفق سرخس باعث شد در شهرهای بجنورد، شاهرود و زاهدان نیز مراکز مشاوره ای راه اندازی کنیم.
و آخرین مرکز مشاوره ای که در منطقه شمال شرق افتتاح کردیم، کلینیک مشاوره ای در کمپ نفت و گاز شرق در سرخس بود.
* شما که در منطقه سرخس مرکز مشاوره داشتید چه ضرورتی باعث ایجاد مرکزی دیگر در کمپ نفت و گاز شرق شد؟
** تجربه نزدیک به سه دهه فعالیت مرکز مشاوره در شمال شرق به ما نشان داد که همیشه نباید منتظر مراجعه کارکنان به مراکز مشاوره باشیم و گاهی ما باید به سراغ کارکنان برویم. به همین منظور در کمپ نفت و گاز شرق کلینیکی راه اندازی کردیم. در این بخش کارکنانی هستند که گاهی 24 تا 48 ساعت تنها در یک محیط بیابانی مشغول به فعالیت هستند و این تنهایی و دور از امکانات بودن می تواند مشکلات روحی و روانی ایجاد کند. آنجا روانشناس هایی داریم که سر چاه های گاز می روند و با اپراتورها و نیروی های حراستی که آنجا هستند گفت و گو می کنند و به مسایل و مشکلات آنها گوش می دهند. کلینیک کمپ در هفته دو روز فعال است و کارکنان می توانند به مشاوران مراجعه و مسایل و مشکلات خود را با آنان در میان بگذارند.
* درحال حاضرچه تعداد روانشناس با مراکز مشاوره مشغول به همکاری هستند؟
** 22 روانشناس و مشاور در کلینیک های مشاوره منطقه شمال شرق حضور دارند که همگی از بهترین مشاوران و روانشناسان منطقه و عضو هیات علمی و سازمان نظام روانشناسی هستند.
صنعت نفت یکی از مراکز مهم صنعتی کشور است و باید افرادی در امر خطیر مشاوره کار کنند که زبده، خبره و قابل اعتماد باشند. در مدت فعالیت مراکز مشاوره منطقه شمال شرق خدمات به صورت استاندارد و علمی ارایه شده و خطاهای کاری و شکایتی نداشتیم که این افتخاری برای ما است.
* علاوه بر حمایت مسوولان سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت آیا مدیران صنعت نفت منطقه نیز حمایتی از مراکز مشاوره داشته اند؟
** به طور قطع می توان عنوان کرد که ارایه خدمات مشاوره را مدیون مدیران و مسوولان صنعت نفت منطقه شمال شرق هستیم که احساس نیاز کردند و به دلیل برخورداری از فرهنگ بالا توجه به مسایل روانشناسی را ضروری دانستند. و به این باور رسیده بودند که تا یک کارمند از نظر روحی و روانی نشاط نداشته باشد راندمان کاری خوبی نخواهد داشت.
به طور کل می توان گفت که نقش مدیریت در تشیخص مشکلات روانشناسی افراد تحت نظرشان بسیار اهمیت دارد. آنها می توانند نشانه های اضطراب، فشار روانی و فرسودگی شغلی طولانی مدت را به سادگی در کارکنان خود مشاهده کنند. در چنین وقتی مسوولان باید رفتار حمایتی در پیش بگیرند و مثل یک مشاور و مددکار با او به مشاوره بپردازد.
مدیران صنعت نفت شمال شرق کمک خیلی بزرگی به رشد خدمات بهداشت روانی در منطقه کردند و ما همیشه مدیون آنان هستیم.
* میزان استقبال خانواده صنعت نفت منطقه از این مراکز به چه صورت بوده است؟
** فرهنگ بالای گیرندگان خدمت یکی از عوامل مهم در گیرایی و مثمر ثمر بودن خدمات بهداشت روان است. و خانواده صنعت نفت منطقه شمال شرق از فرهنگ بالایی برخوردار است. مراجعان ما هم همیشه ما را تشویق کرده اند و به ما دلگرمی داده اند و یکی از عوامل پیشرفت ما همین مراجعان هستند.
و تمام سعی ما بر این است که همواره کنارشان باشیم و پیشنهادات و راهکاری علمی و عملی را در اختیارشان قرار دهیم تا بتوانند راندمان بالاتری در کار و زندگی داشته باشند. این رسالت ما در واحد مشاوره و سلامت روان صنعت نفت است.
کارکنان زمانی که فکرشان آزاد و مشغولیت ذهنی نداشته باشند راندمان کاریشان بالا می رود و ارتقا پیدا می کند که این هم به نفع فرد و هم سازمان است و ما سعی می کنیم به عنوان سربازانی در این سنگر وظیفه حساس آرامش و سلامت روان کارکنان و خانواده های گرامی صنعت را حراست، پشتیبانی و تضمین کنیم.
* چه برنامه های برای توسعه کار واحد مشاوره و سلامت روان در منطقه شمال شرق دارید؟
** یکی از برنامه هایی که پیش بینی کرده ایم و در دستور کار ما قرار دارد راه اندازی« صدای مشاور» است. که یک روانشناس در روزها و ساعات مشخصی پاسخگوی افرادی است که نمی توانند یا نمی خواهند به طور حضوری به مراکز مراجعه کنند. پیش بینی کرده ایم که مرکز صدای مشاور در اوایل سال آینده کار خود را آغاز کند.
* با توجه به اینکه هفته سلامت روان را پشت سر گذاشته ایم شمال شرق در طول این هفته چه فعالیت هایی داشته است؟
** در این هفته برنامه ها و کلاس های آموزشی متنوعی برای کارکنان و خانواده ها داشتیم. البته ما در طول سال نیز به طور مستمر اقدام به برگزاری کلاس ها و کارگاه های آموزشی می کنیم ولی در این هفته به طور خاص تر با توجه به شعار هفته سلامت روان این کلاس ها برگزار شد. از جمله این فعالیت ها می توان به نمایشگاه کتاب با محوریت کتب روانشناسی در مشهد، کارگاه های آموزشی با عنوان نشاط در زندگی، آموزش مهارتهای زندگی و فرزند پروری برای خانواده ها و کارکنان صنعت نفت سرخس و کلاس های آموزشی با حضور روانشناس و با محوریت نشاط و جلوگیری از افسردگی در بجنورد، شاهرود و زاهدان اشاره کرد.
گفت وگو: منور میرشجاعان