امروز باید خون داد!

مریم رمضانیان مراقب سلامت بهداشت و درمان شمال شرق، ضمن تبریک روز اهدای خون، گفت:

 در گذر از حدود 50 سال، سازمان انتقال خون ایران مأموریت‌های بسیاری برای خون تعریف کرده است تا با جمع‌آوری خون، ایجاد پایگاه در بیمارستان‌ها و واحدهای سیار و ثابت برای تهیۀ خون و توزیع خون و فرآورده‌های آن بین مراکز درمانی و بیمارستان‌ها به بیماران خدمت کند. افراد بسیاری با اهدای خون خود هر سال، سازمان انتقال خون را برای رسیدن به اهدافش یاری می‌کنند. البته در این مسیر کمپین‌های متعددی که برای آگاهی بخشی و تشویق مردم به اهدای خون تشکیل می‎‌شوند بی‌تأثیر نیستند.

برای اهدای خون انجام چند کار لازم است:

ثبت نام و واردکردن مشخصات فردی در سیستم سازمان انتقال خون.

غربالگری پزشکی: این غربالگری شامل مصاحبه پزشک و انجام معاینات ساده (اندازه‌گیری وزن، فشار خون، نبض و درجه حرارت بدن) با هدف تأیید صلاحیت پزشکی اهداکننده برای اهدای خون است. در این مرحله پزشک، در مورد تاریخچۀ پزشکی فرد از او سؤال می‌کند. پاسخگویی صحیح به این سوالات، منجر به ارتقای سلامت خون‌های اهدایی و حفظ سلامت خود فرد اهداکننده، هنگام اهدای خون می‌شود.

آزمایش غلظت خون: این آزمایش ساده‌ای که با نظر پزشک مستقر در واحد اهدای خون، برای اندازه‌گیری هموگلوبین و غلظت خون انجام می‌گیرد.

خود حذفی: در این مرحله فرد از طریق مطالعۀ جزوه‌های ویژه خود حذفی و راهنمایی‌های پزشک معاینه، از مواردی که سلامت خون و فرآورده‌های خونی را به خطر می‌اندازد مطلع خواهد شد تا در صورت هرگونه شک در مورد سلامت خونش، از اهدای خون انصراف دهد.

خون‌گیری: ابن مرحله شامل استریل‌کردن ناحیه چین آرنج، ورود سوزن خون‌گیری و دریافت خون است. کل مرحلۀ خون‌گیری از زمان خوابیدن روی تخت تا خارج‌کردن سوزن خون‌گیری، حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.

نیرو بخشی: شامل دقایقی استراحت همراه با مراقبت کادر پزشکی از اهداکننده و پذیرایی مختصر با آب‌میوه و شیرینی است.

هنگامی که برای اهدای خون به پایگاه‌های سازمان انتقال خون مراجعه می‌کنیم، چه مقدار خون از بدن ما دریافت می‌شود؟ یک فرد بالغ به طور متوسط 4.5 تا 5.5 لیتر خون دارد. حجم خون جمع‌آوری شده در بيشتر کشورها، ۴۵۰ میلی‌لیتر یعنی کمتر از ۱۰ درصد حجم کل خون است. در بعضی کشورها هم ۲۵۰ میلی لیتر خون از داوطلب گرفته می‌شود. پس از دریافت خون، بدن انسان مایع از دست رفته را بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت جبران می‌کند. گاهی این زمان تا ۳۶ ساعت هم طول می‌کشد. میزان گلبول قرمز خون از دست رفته ظرف مدت ۳ هفته جایگزین می‌شود و میزان آهن خون طی مدت ۸ هفته جایگزین می‌شود.

مصرف‌کنندگان خون در ایران فرقی ندارد در روز اهدای خون برای اهدا اقدام کنید و یا در باقی مواقع سال. در هر حالت این سؤال ممکن است مطرح شود که خون اهداشده چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ مصرف‌کنندگان اصلی خون و فرآورده‌های آن در ایران بیماران تالاسمی، بیماران مبتلا به انواع هموفیلی، بیماران دیالیزی، بیماران نیازمند به جراحی‌های بزرگ (مثل جراحی قلب، کلیه، مغز استخوان و زنان)، مبتلایان به بیماری‌های خونریزی دهنده، نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین، پیوند اعضاء، سوختگی‌های شدید، کم‌خونی‌های مزمن و انواع سرطان به ویژه در مرحلۀ شیمی درمانی هستند. 

در ادامه وی به سوال پر تکرار  در این زمینه پاسخ داد:

چرا اهدای خون مهم است؟

فواید برای گیرنده:

نجات جان بیماران

تضمین ذخایر درمانی پایدار: مراکز درمانی بدون خون کافی، خدمات حیاتی را به تعویق می‌اندازند

فواید برای اهداکننده:

معاینه رایگان سلامت: قبل از هر اهدا، غربالگری فشار خون، هموگلوبین و بیماری‌های عفونی انجام می‌شود.

کاهش ریسک برخی بیماری‌ها: طبق پژوهش‌ها، اهدای خون منظم می‌تواند سطح آهن اضافی را متعادل نگه دارد و سلامت قلب را بهبود بخشد.

احساس رضایت و بهزیستی روانی: مشارکت در یک عمل نجات‌بخش، حس ارزشمندی فردی را افزایش می‌دهد.

تأثیرات اجتماعی و انسانی

ارتقای همبستگی اجتماعی: هر کیسه خون نمادی از نوع‌دوستی است که مرزهای قومی و مذهبی را در می‌نوردد.

کاهش هزینه‌های سیستم سلامت: خون کافی و ایمن، از درمان‌های پرهزینه و طولانی جلوگیری می‌کند.

 

نکته سلامت: مردان می‌توانند هر سه ماه و زنان هر چهار ماه یک‌بار خون اهدا کنند؛ پیش از اهدا، خواب کافی و تغذیه سبک (کم‌چرب) توصیه می‌شود.

 

هر واحد خون می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد؛ همین امروز برنامه‌ریزی کنید، چه به‌عنوان دانش‌آموز، فعال سلامت، مدیر روابط عمومی یا یک شهروند دغدغه‌مند.

 

وی همچنین به سوالات متداول دیگری نیز پاسخ داد:

اهدای خون فایده‌ای هم برای خود فرد داره؟

بله، پس از اهدای خون، مغز استخوان برای جبران سلول‌های خونی از دست رفته وارد عمل می‌شود. این امر می‌تواند تولید سلول‌های خونی را تحریک کند و موجب بهبود عملکرد گردش خون و در نهایت سلامت کلی بدن شود.

تنظیم سطح آهن بدن: آهن یک ماده حیاتی در بدن است که به عملکرد صحیح آن کمک می‌کند، اما تجمع بیش از حد آهن در بدن می‌تواند منجر به بروز برخی مشکلات جدی شود. اهدای خون به تنظیم سطح آهن در بدن کمک می‌کند و مانع از تجمع بیش از حد آن می‌شود.

پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی: سطح بالای آهن در بدن می‌تواند باعث بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شود؛ زیرا آهن اضافی بدن ممکن است رادیکال‌های آزاد ایجاد کند و در نتیجه به سلول‌های قلب و عروق آسیب برساند. انتقال خون به تنظیم سطح آهن در بدن کمک می‌کند و مانع از بروز مشکلات قلبی و عروقی می‌شود.

کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها: برخی تحقیقات، ارتباط بین افزایش سطح آهن بدن با بروز برخی سرطان‌ها همچون سرطان کبد، ریه و روده بزرگ را تایید می‌کنند. اهدای خون با تنظیم سطح آهن بدن می‌تواند خطر ابتلا به این سرطان‌ها را کاهش دهد.

سلامت کبد: انتقال خون می‌تواند به بهبود وضعیت کبد، به‌ویژه در افرادی که سطح بالای آهن در خون دارند، کمک کند. آهن اضافی در بدن یکی از عواملی است که باعث آسیب به کبد می‌شود و در توسعه بیماری کبد چرب نقش دارد. 

بنابراین، می‌توان مهم‌ترین فواید اهدای خون برای کبد چرب را شامل موارد زیر دانست:

کاهش ذخیره آهن در بدن

بهبود عملکرد کبد

کاهش استرس اکسیداتیو

کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیک 

با وجود مزایای فراوان خون دادن برای کبد چرب، بهتر است در صورت ابتلا به این بیماری قبل از انتقال خون حتما با پزشک متخصص مشورت کنید تا از ایمن بودن این کار برای شرایط خاص خود مطمئن شوید

کاهش غلظت خون: از فواید اهدای خون برای غلظت خون می‌توان به کاهش خطر انسداد رگ‌ها و ایجاد لخته‌های خونی اشاره کرد. چرا که در طی این فرآیند، تعداد گلبول‌های قرمز کم می‌شوند و به کاهش غلظت خون کمک می‌کنند.

ارتقای سلامت کلی بدن: قبل از خون دادن، سلامت عمومی فرد از نظر فشار خون و سطح هموگلوبین بررسی می‌شود که می‌تواند در شناسایی مشکلات سلامت در مراحل اولیه کمک کند. همچنین، اغلب افراد این کار را یک عمل انسان‌دوستانه می‌دانند و پس از انجام آن احساس رضایت فراوانی دارند. به همین دلیل سطح استرس آن‌ها کاهش می‌یابد و احساس رضایتمندی بالایی را تجربه می‌کنند که نقش مهمی در شادی و بهبود حال روحی دارد.

اهدای خون درد داره؟

نه، فقط یه نیش سوزن خیلی کوتاه حس می‌کنی. کل فرآیند حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشه.

برای اهدای خون باید ناشتا بود؟

نه، ولی بهتره قبلش یه وعده غذایی سبک و کم‌چرب خورده باشی و آب کافی نوشیده باشی.

اگه کم‌خونی داشته باشم، می‌تونم خون بدم؟

نه، اول سطح هموگلوبین شما بررسی میشه. اگه کم باشه، اجازه اهدای خون داده نمیشه تا مشکلت برطرف بشه.

شرایط اهدای خون

بر اساس قوانین سازمان انتقال خون کشور، افراد علاقه‌مند به خون دادن باید شرایط زیر را داشته باشند:

سن بین ۱۸ تا ۶۰ سال 

وزن حداقل ۵۰ کیلوگرم

همراه داشتن شناسنامه یا کارت ملی

داشتن فشار خون کنترل‌شده

حداقل هشت هفته فاصله بین هر بار انتقال خون

عدم اعتیاد به مواد مخدر تزریقی، عمل جراحی، خال‌کوبی، حجامت، تاتو، رفتارهای پرخطر

عدم ابتلا به بیماری‌های عفونی و مزمن جدی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، ریوی، کم‌خونی، کلیوی، کبدی، سابقه تزریق خون، غش، صرع، تشنج، آلرژی‌ها، زردی و یرقان

 

نکته مهم: اهدای خون افراد سیگاری ممنوع نیست، اما نیاز به برنامه‌ریزی دارد. افراد سیگاری حداقل از سه ساعت قبل از خون دادن، نباید سیگار بکشند. چرا که سیگار کشیدن قبل از انتقال خون باعث افزایش فشار خون میشود.

 

شرایط اهدای خون برای اولین بار

افرادی که تصمیم دارند برای اولین بار خون بدهند باید به نکات زیر توجه کنند:

در صورت ابتلا به بیماری خاص یا مصرف داروی تجویزی و غیر تجویزی حتما قبل از انتقال خون با پزشک مشورت کنید.

روز قبل از خون دادن مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، اسفناج، مرغ و ماهی بخورید.

بهتر است چهار تا ۶ ساعت قبل از اهدای خون، غذا خورده باشید.

در صورت ابتلا به آنفولانزا یا سرماخوردگی ساده نباید خون بدهید.

افرادی که در یک سال گذشته سابقه عمل جراحی، دریافت خون یا تزریق هورمون داشتند، نباید برای انتقال خون اقدام کنند.

حتما کارت شناسایی همراه خود داشته باشید.

شرایط اهدای خون بانوان :

زنان به دلیل دوره پریودی، هر ماه مقداری از آهن بدن‌شان را از دست می‌دهند. به همین دلیل شرایط خون دادن در زنان کمی متفاوت‌تر از مردان است. بعد از انتقال خون حدود ۲۱۱ میلی‌گرم آهن خون کم می‌شود. این میزان به مرور زمان و به طور طبیعی توسط دستگاه گوارش جذب بدن خواهد شد. با این حال، ممکن است پزشک پس از خون دادن بانوان، مصرف قرص آهن را تجویز کند تا از فقر آهن و کم‌خونی جلوگیری شود. همچنین، زنان باردار و مادرانی که به تازگی زایمان کرده‌اند یا در دوران شیردهی هستند، نمی‌توانند خون اهدا کنند. متخصصان، انتقال خون برای زنان را معمولا تا حداقل ۶ ماه پس از زایمان و پایان دوره شیردهی مجاز نمی‌دانند.

شرایط اهدای خون برای آقایان

قبل از انتقال خون برای مردان باید شرایط کلی و عمومی خون دادن که در بالا عنوان کردیم بررسی شود. اندازه‌گیری میزان فشار خون و تعداد هموگلوبین خون در مردان بسیار مهم است تا انتقال خون در صورت ابتلا به کم‌خونی یا فشار خون بسیار پایین انجام نشود.

اهدای خون با تتو امکان‌پذیر است؟

برای خون دادن پس از انجام تتو روی بدن باید حدود ۶ تا ۱۸ ماه صبر کنید تا عفونت‌های احتمالی از بین بروند و آزمایشات غربالگری انجام شوند.

آیا اهدای خون برای افراد فشار خون بالا امکان‌پذیر است؟

خیر. یکی از شرایط لازم برای خون دادن، فشار خون کنترل‌شده است.