روز جهانی ایمنی بیمار

شعار هر سال این روز توسط WHO اعلام می‌شود که بر جنبه‌ای خاص از ایمنی بیمار تمرکز دارد؛ از جمله ایمنی دارویی، ایمنی مادر و نوزاد، یا نقش بیماران در فرآیند درمان. مشارکت بیماران و خانواده‌ها در تصمیم‌گیری‌های درمانی، آموزش کادر درمانی، استفاده از سیستم‌های گزارش خطا و بهبود فرایندها از اصول کلیدی ارتقای ایمنی بیمار به شمار می‌روند.

در ایران نیز همگام با سایر کشورها، این روز با برگزاری همایش‌ها، برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی در مراکز درمانی گرامی داشته می‌شود. هدف نهایی آن است که محیطی امن‌تر برای بیماران فراهم گردد و خدمات سلامت با کمترین خطا و بالاترین کیفیت ارائه شود.

بنابراین، روز جهانی ایمنی بیمار فرصتی ارزشمند برای یادآوری مسئولیت مشترک تمامی کارکنان نظام سلامت، بیماران و جامعه برای ساختن سیستمی ایمن‌تر و انسانی‌تر در ارائه مراقبت‌های پزشکی است.

وی همچنین درباره روز جهانی ایمنی بیمار و اقدامات و امکانات ایران گفت:

در ایران، با گسترش توجه به کیفیت خدمات سلامت، ایمنی بیمار به یکی از محورهای کلان سیاست سلامت تبدیل شده است. وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، طی سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند ساختارها، دستورالعمل‌ها و برنامه‌هایی را پیاده کنند تا هم کیفیت مراقبت افزایش یابد و هم مخاطرات برای بیماران کاهش پیدا کند. در ادامه به برخی از این اقدامات مهم و امکانات قابل ملاحظه اشاره می‌شود:

اقدامات انجام شده

1.ایجاد واحد ایمنی بیمار در بیمارستان‌ها

خیلی از بیمارستان‌های بزرگ و دانشگاهی در ایران واحد ایمنی بیمار دارند یا اقدام به تشکیل آن کرده‌اند، مانند بیمارستان شریعتی دانشگاه علوم پزشکی تهران که دارای واحد ایمنی بیمار است و برنامه‌هایی نظیر آموزش مداوم، گزارش‌دهی خطا و شاخص‌های ایمنی را اجرا می‌کند.  

2.استانداردسازی و الزامات قانونی

وزارت بهداشت تأکید کرده است که “ایمنی بیمار با تاکید بر ۲۰ الزام و سرفصل” در همه بیمارستان‌ها استقرار یابد و سالانه ارزیابی می‌شود.  

بیمارستان‌ها باید برنامه عملیاتی ایمنی بیمار داشته باشند و هیأت مدیره مسئولیت پیگیری و تأمین منابع لازم را به عهده بگیرد.  

3.پایش شاخص‌ها و گزارش‌گیری

جمع‌آوری شاخص‌های ایمنی بیمار، مانند سقوط بیمار، زخم بستر، عفونت بیمارستانی، خطاهای دارویی و جراحی، به‌صورت ماهیانه یا فصلی در مراکز درمانی انجام می‌شود.  

تحلیل ریشه‌ای خطاها (RCA) و ارزیابی خطر پیشگیرانه (مثل FMEA) در برخی بیمارستان‌ها اجرا شده است.  

4.بازدیدها و راندهای مدیریتی ایمنی

بیمارستان محب کوثر به عنوان نمونه، هر هفته راند مدیریتی ایمنی دارد که مدیران ارشد بیمارستان به همراه رابطان ایمنی به بخش‌های بالینی سرکشی می‌کنند و مشکلات را از نزدیک بررسی می‌کنند.  

همچنین بازدیدهای میدانی ماهیانه برای بررسی وضعیت ایمنی بیماران، تجهیزات، بهداشت محیط، تاسیسات و دیگر زیرساخت‌ها وجود دارد.  

5.فعالیت‌های آموزشی

برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای کارکنان درمانی در زمینه ایمنی بیمار، کنترل عفونت، مدیریت خطا، ارتباط موثر، شناسایی بیمار، و سایر دستورالعمل‌های ایمنی.  

اطلاع‌رسانی به بیماران و همراهان در کلینیک‌ها و بخش‌های بیمارستانی درباره حقوق و ایمنی‌شان.  

6.مراسم ویژه روز جهانی ایمنی بیمار

در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی، به مناسبت ۱۷ سپتامبر، مراسم تقدیر از پرسنل، سخنرانی‌ها، آموزش ویژه، و نشست‌های تخصصی برگزار می‌شود. به عنوان مثال در بیمارستان تهران در سال ۱۴۰۳، کلاس‌های آموزشی برای پرسنل و مراجعه‌کنندگان در بخش‌های بالینی و کلینیک‌ها برگزار شد.  

معاونت درمان دانشگاه‌ها و وزارت بهداشت غالباً در این روزها گزارش‌هایی از وضعیت ایمنی بیمار منتشر می‌کند و مراکز درمانی را در ارزیابی شاخص‌ها شرکت می‌دهد.  

 

امکانات و منابع موجود

1.پشتیبانی سازمانی و مدیریتی

تعهد مدیران ارشد بیمارستان‌ها برای تأمین منابع انسانی، مالی و تجهیزات ایمنی بیمار وجود دارد. بیمارستان‌ها مسئول هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار را منصوب می‌کنند.  

2.دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های ملی و بومی‌سازی‌شده

وجود دستورالعمل‌هایی مانند شناسایی صحیح بیمار، پیشگیری از سقوط، داروهای خطر بالا، جراحی ایمن، تزریقات ایمن و بهداشت دست در بیمارستان‌هایی مانند شریعتی.  

منشور ایمنی بیمار در مراکز درمانی خصوصی نیز تهیه شده است، شامل تعهدات محیط فیزیکی ایمن، تهویه مناسب، مدیریت پسماند، داروخانه‌ها و تجهیزات پزشکی با کیفیت و آموزش کارکنان.  

3.نظارت، اعتباربخشی و ارزیابی بیرونی

بیمارستان‌ها تحت ارزیابی وزارت بهداشت هستند، شاخص‌ها بررسی می‌شوند و در فرآیند اعتباربخشی، ایمنی بیمار یکی از ارکان مهم است.  

ارزیابی فرهنگ ایمنی بیمارستان با پرسشنامه‌هایی بین کارکنان درمانی انجام می‌شود.  

4.زیرساخت‌ها و امکانات فیزیکی

بیمارستان‌ها ملزم‌اند تجهیزات پزشکی استاندارد و بدون نقص داشته باشند، محیط بیمارستان باید ایمن باشد؛ از جمله مسیرهای رفت و آمد مناسب، علامت‌گذاری بخش‌ها، امکانات برای بیماران کم‌توان، تهیه کارت ایمنی بیمار و آموزش همراه بیمار.  

مدیریت دفع پسماند، بهداشت محیط، کنترل آلودگی و عفونت نیز جزو امکانات ضروری است.  

چالش‌ها و فرصت‌ها برای پیشرفت بیشتر

فرهنگ ایمنی بیمار هنوز در برخی مراکز کامل نهادینه نشده؛ کارکنان ممکن است از گزارش خطاها واهمه داشته باشند.

کمبود نیروی متخصص ایمنی بیمار و عدم اختصاص منابع کافی به این واحدها در بعضی بیمارستان‌ها.

تفاوت بین مراکز خصوصی و دولتی در توان مالی و زیرساختی که می‌تواند بر کیفیت ایمنی اثر بگذارد.

نیاز به زیرساخت‌های فناوری جهت گزارش‌دهی الکترونیکی خطاها، استفاده از سیستم‌های مدیریت ریسک و پایش مستمر فرآیندها