حدود 400میلیون نفر از ساکنان کره زمین در حال حاضر به دیابت مبتلا هستند که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال 2035 به بیش از 600میلیون نفر افزایش یابد.
دیابت هر سال سبب مرگ بیش از 5میلیون نفر می‌شود، و 80 درصد مرگ‌های ناشی از دیابت مربوط به کشورهای جهان سوم است.
به استناد برآوردهای فدراسیون بین‌المللی دیابت، 48 درصد افراد منطقه خاورمیانه از جمله ایران دیابت بدون تشخیص دارند. این یعنی از هر2نفر مبتلا به دیابت یک نفر از بیماری خود بی‌خبر است. در ایران بیش از 10درصد جمعیت بالغ را دیابتی‌ها تشکیل می‌دهند.
بر طبق آخرین آمار منتشر شده شیوع دیابت نوع 1 و 2 رو به افزایش است به طوری که تعداد افراد مبتلا به دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا که ایران نیز در همین منطقه واقع شده، تا سال 2040 دو برابر افزایش خواهد یافت.
هزینه سالانه دیابت،حدود 673 میلیارد دلار برآورد می‌شود یعنی 12 درصد بودجه ملی بهداشت صرف درمان دیابت و عوارض آن می‌شود. بیشترین هزینه‌های دیابت صرف درمان عوارض آن شامل مشکلات قلبی- عروقی، چشم، کلیه و پا می‌شود.
این عوارض با تشخیص بموقع و درمان مناسب دیابت قابل پیشگیری است به‌طوری که در تحقیقات جدید بروز نابینایی ناشی از عوارض دیابت، کمتر از یک درصد است.
با «ترویج شیوه زندگی سالم» می‌توان بیش از 70درصد موارد ابتلا به دیابت را پیشگیری کرد. این درصد، برابر با پیشگیری از 150میلیون مورد ابتلای جدید به دیابت در سال 2035خواهد شد.
هر سال 14 نوامبر (23 آبان) روز جهانی دیابت شعار منحصر به فرد خود را دارد که امسال ( ۲۰۱۷ ) به عنوان « دیابت و زنان: حق ما داشتن آینده ای سالم » نام گذاری شده است.
دیابت
دیابت یا بیماری قند یک نوع اختلال متابولیک و سوخت و سازی در بدن است که به واسطه آن توانایی تولید انسولین در بدن از بین می رود یا برعکس مقاومت در برابر انسولین در بدن ایجاد می شود در نتیجه انسولین تولیدی نمی تواند عملکرد نرمال خود را انجام دهد.
در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می یابد به همین دلیل میزان قند خون افزایش یافته که به آن هایپرگلیسمی می گویند. با افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ های بسیار ریز در بدن ایجاد می شوند که می توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب و قلب را درگیر کنند.
انواع دیابت
دیابت دو نوع اصلی دارد در دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می شود و در نوع دو مقاوت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند.
دیابت نوع یک
دیابت نوع یک بیماری مزمنی است که وقتی پانکراس یا همان لوزالمعده میزان کمی انسولین ترشح می کند و یا اصلا انسولین ترشح نمی کند، رخ می دهد. عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی و آلوده شدن به ویروس هایی خاص می توانند، باعث ابتلاء به دیابت نوع یک شوند. هرچند دیابت نوع 1 معمولا در کودکی و نوجوانی رخ می دهد، اما امکان ابتلا بزرگسالان نیز به این بیماری وجود دارد.
علائم دیابت نوع یک
گرسنگی شدید و افزایش اشتها، تشنگی شدید، خشکی دهان و ادرار پی در پی، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پا، کاهش وزن غیرعادی، خستگی و بی حالی، مشکلات پوستی از قبیل خشکی پوست، تاری دید، از دست دادن هوشیاری، عفونت های قارچی و باکتریایی از جمله علائم دیابت نوع یک هستند.
دیابت نوع 2
در دیابت نوع 2 بدن قادر به استفاده و ذخیره گلوگز نمی باشد و گلوکز به جای تبدیل به انرژی به جریان خون باز گشته و سبب ایجاد علایم مختلف می شود.
دیابت نوع 2 که با عنوان یا دیابت بزرگسالی یا غیر وابسته به انسولین شناخته می شود به علت عدم توانایی بدن در تولید انسولین کافی و یا ناتوانی از استفاده ی بهینه از انسولین تولیدی رخ می دهد. حالتی که به ان مقاومت در برابر انسولین گفته می شود.
اضافه وزن، بی تحرکی یا کمبود فعالیت بدنی و اختلالاتی که همراه با عدم توانایی بدن در استفاده از گلوگز می باشند از عوامل اصلی ابتلا به دیابت نوع دو می باشند. همچنین افرادی که نوعی اختلال گلوکز ناشتا یا اختلال عدم تحمل گلوکز دارند خطر بالایی در ابتلا به دیابت نوع 2 دارند.
علایم دیابت نوع 2
نشانه های دیابت نوع دوم در بدن تقریبا مشابه علائم دیابت نوع اول است که اصلی ترین آنها شامل بی حسی یا سوزش دست و پا، تشنگی و پرنوشی، خستگی زیاد غیر قابل توجیه، پُرادراری، عفونت مکرر لثه، پوست و مثانه، تاری دید، زودرنجی و تحریک پذیری و عدم بهبودی زخم ها است.
متاسفانه دیابت بیماری مزمنی است و به آرامی پیش می رود .اما باید بدانید در بعضی موارد دیابت نوع 2 هیچ علامتی ندارد. در این گونه موارد افراد مبتلا ماه ها یا حتی سال ها بدون این که از بیماری خود مطلع باشند به زندگی ادامه می دهند.
عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 2
عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 2 شامل چاقی، کلسترول بالا، فشار خون بالا و عدم تحرک بدنی کافی است. همچنین مطالعات نشان داده اند که خطر ابتلا به دیابت با افزایش سن افزایش می یابد به همین دلیل به این نوع از بیماری دیابت بزرگسالان نیز گفته می شود. بر همین اساس افراد چاق بالای 40 سال ریسک بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو دارند. البته ظهور این نوع دیابت در افراد جوان نیز در حال افزایش است. به گفته برخی از متخصصان افرادی که دردوره بارداری به دیابت مبتلا می شوند، که دیابت بارداری نام دارد، ممکن است بعدها به دیابت نوع 2 دچار شوند.
تغذیه و رژیم غذایی دیابتی ها
به طور کلی یکی از مهمترین بخش های پیشگیری از پیشرفت بیماری دیابت و کاهش شدت این بیماری مزمن در بدن فرد مبتلا رعایت نکات تغذیه ای و داشتن برنامه غذایی دقیق است.
بهترین مواد غذایی و خوراکی برای بیماران دیابتی شامل:
• نان های سبوس دار
• سیب زمینی کباب شده
• آردهای سبوس دار مانند آرد گندم
• غلات سبوس دار مانند برنج قهوه ای
• ذرت، پف فیل یا محصولات تهیه شده از ذرت
• آب معدنی، آب جو سبک، چای تلخ، قهوه سیاه یا با شیر کم چرب و بدون شکر.
• سبزیجات تازه، خام یا کمی بخار پز شده، کباب یا گریل شده.
• سبزیجات یخ زده، کمی بخارپز شده.
• سبزیجات کنسروی کم نمک
• کاهو، سبزیجات سبز، اسفناج
• شیر کم چرب
• ماست کم چرب
• پنیر کم چرب، خامه کم چرب
• میوه ساده یا کنسروی
• مربای کم قند یا بدون قند
• آب میوه، 100درصد طبیعی
• سس مایونز کم چرب
• سس سالاد کم چرب
• پف فیل بدون چربی
• گوشت خورشتی یا کباب شده
• قسمت های کم چرب گوشت
• پنیرهای کم چرب
• مرغ یا بوقلمون بدون پوست
• ماهی بخار پز شده یا کبابی
• لوبیا، تخم مرغ و مغز میوه
مواد غذایی مضر برای دیابتی ها
افراد مبتلا به دیابت تا حد ممکن از مصرف این خوراکی ها و مواد غذایی خودداری کنند.
• کنسرو میوه با شیره غلیظ
• لواشک های میوه
• مرباهای معمولی
• آب میوه های آماده
• گوشت سرخ شده
• گوشت های چرب
• پنیر معمولی
• مرغ با پوست
• ماهی سرخ شده
• خوراک لوبیای چرب
• شیر پر چرب، ماست، پنیر، خامه و بستنی معمولی
• کنسرو شور سبزیجات
• سبزیجات پخته شده با کره، پنیر یا سس فراوان
• ترشی ها
• اسنک های سرخ شده مانند چیپس های سیب زمینی
• کره، روغن نباتی هیدروژنه شده
• سس مایونز معمولی
• پف فیل کره ای
• آرد سفید
• غلات تصفیه شده، مانند برنج سفید
• نان سفید
• سیب زمینی سرخ شده
• نوشابه، آب جو معمولی، چای شیرین، قهوه با شکر و خامه، نوشیدنی قهوه و شکلات.
داروهای طب سنتی درمان دیابت
• پیاز؛ این گیاه تاثیر قابل ملاحظه ای در کاهش قند خون دارد. پیاز روی سوخت و ساز گلوکز در کبد تاثیر می گذارد و باعث افزایش ترشح انسولین می شود.
• سیر؛ این گیاه بهترین درمان برای کاهش مستقیم قند خون، بازسازی سلول های لوزالمعده و تحرک آن برای تولید انسولین به حساب می آید.
• آلوئه ورا؛ آلوئه ورا به عنوان گیاه شفابخش شناخته شده است. شیره خشک شده و ژل که از قسمت داخل برگ ها به دست می آید در کاهش میزان گلوکز خون بسیار موثر است.
• شنبلیله؛ شنبلیله یکی از پرمصرف ترین گیاهان برای کنترل بیماری دیابت به حساب می آید. شنبلیله مقاومت انسولین را در بدن کاهش می دهد و با افزایش تعداد گیرنده های انسولین در گلبول های قرمز، میزان قند خون را کنترل می کند. این گیاه با به کارگیری گلوکز در بافت های پیرامونی، میزان گلوکز خون را کاهش می دهد. کافی است دانه های شنبلیله را یک شب کامل در یک لیوان آب خیس کنید و روز بعد آب آن را بخورید و دانه ها را بجوید.
• برگ های انبه؛ برگ های انبه درمان موثری برای بیماری دیابت است. کافی است برگ های انبه را به مدت 24 ساعت در آب خیس کنید. سپس برگ ها را بفشارید و آب به دست آمده را بخورید یا برگ های انبه را خشک و سپس آسیاب کنید و روزی 2 بار با آب مصرف کنید. این 2 روش عوارض دیابت را از بین می برد.
• قره قاط؛ این میوه اختلالات پرخطر دیابت مانند آسیب های چشمی و آب مروارید را کاهش می دهد.
• اسفرزه؛ این گیاه خاصیت کاهش دهنده کلسترول و قند خون را داراست. فیبر بالای موجود در آن، یبوست را از بین می برد و با کاهش کلسترول، خطر بیماری قلبی را نیز کاهش می دهد.
• ریحان؛ این گیاه، روند ترشح انسولین را آسان تر می کند. به طور عمومی هر گیاهی که لوزالمعده و کبد را تقویت کند، در درمان دیابت مفید است. اما اگر دیابتی هستید و دارویی برای کنترل میزان خون مصرف می کنید، بهتر است با پزشک مشورت و به طور منظم میزان قند خون خود را کنترل کنید تا با افت ناگهانی قند خون مواجه نشوید.
ادویه هایی قوی برای درمان دیابت
• زردچوبه درمانی برای دیابت : «کورومین» موجود در زردچوبه برای افراد دیابتی بسیار مفید است. این رنگدانه ی مفید باعث فعال شدن آنزیم AMPK می شود که روی جذب گلوکز تأثیر می گذارد. در نتیجه به کنترل میزان قند خون و ثابت نگه داشتن آن کمک زیادی می کند. اگر شما هم از بیماری دیابت رنج می برید حتماً زردچوبه را وارد برنامه ی غذایی تان بکنید.
• درمان دیابت با دارچین؛ این ادویه دسترسی سلول های چربی را به انسولین آسان تر می کند و تبدیل گلوکز به انرژی را چند برابر افزایش می دهد. علاوه بر آن دارچین مانع ایجاد رادیکال های آزادخطرناک می شود.
• مصرف شکلات تلخ می تواند باعث بهبود حساسیت انسولین به ترشح مناسب و در نتیجه کاهش خطر ابتلا به دیابت شود.
• پزشکان درجدید ترین تحقیقات خود پی برده اند که مصرف کاکائوی خالص و بدون شیرینی می تواند به عنوان یک دارو برای بسیاری از بیماری ها ازجمله دیابت مفید باشد. براساس این پژوهش جدید، دانشمندان دریافته اند که مصرف کاکائوی تلخ و یا مقدار بسیار کمی شکر به عنوان طعم دهنده و شیرین کننده می تواند باعث رفع مشکل فشارخون بالا به ویژه در سالمندان شود.
دارو و انسولین
همه افراد مبتلا به دیابت نوع اول و بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو انسولین مصرف می کنند . 5 نوع انسولین وجود دارد که شامل انسولین سریع اثر، کوتاه اثر، متوسط اثر، طولانی اثر و ترکیبی است .
داروها از طرق مختلف باعث کاهش قندخون می شوند، گاهی برای افزایش تأثیر درمان، آنها را با هم ترکیب می کنند. بیمارانی که در آغاز از یک دارو استفاده کرده اند، ممکن است در آینده برای کنترل قندخون خود به داروی دیگری نیاز داشته باشند. شواهد نشان داده اند که هنگامی که دو دارو با هم استفاده می شوند اثرات داروها افزایش می یابد. که این موارد باید زیر نظر پزشک معالج صورت بگیرد.
تهیه و تنظیم: فهیمه ثمره محمدیان متخصص داخلی