دیابت یک بیماری غیرواگیر است که تعداد زیادی از افراد جامعه به آن مبتلا هستند، ولی نیمی از آنهااز بیماری خود آگاه نیستند.
میلیون ها نفر در سراسر جهان به امکانات مراقبتی دیابت دسترسی ندارند بیماران مبتلا به دیابت نیازمند مراقبت های مداوم برای مدیریت دیابت و پیشگیری ازعوارض آن هستند .ما دیگر نمی توانیم منتظر بمانیم تا داروها ، امکانات ، حمایت و مراقبت های مورد نیاز برای درمان دیابت برای مردم سراسر چهان فراهم شود .دولتها سرمایه گذاری در مراقبت و پیشگیری از دیابت را افزایش دهند این روز می تواند فرصتی استثنایی برای ایجاد تغییرات برای بیش از 460 میلیون نفر از مبتلایان به دیابت و میلیون ها نفر از افراد در معرض خطر ایجاد کند .
پس بدانیم :
دیابت شایع ترین بیماری متابولیک با شیوعی روبه افزایش است،وجود بیش از 2 میلیون مبتلا در کشور که در نیمی از موارد از بیماری خود بی اطلاعند، و بویژه دیابت نوع 2که تا قبل از بروز بیماری تحت این نام، مدت ها بدون آن که حضور خود را اعلام کند، با ایجاد اختلال متابولیک ناشی ازبالابودن گلوکز پلاسما، باعث استقرار عوارض عروقی می شود و تنها چیزی که این بیوگرافی تاریک را روشن می سازد، وجودراهکارهای پیشگیرانه است.
دیابت یک بیماری غیرواگیر است که تعداد زیادی از افراد جامعه به آن مبتلا هستند، ولی نیمی از آنهااز بیماری خود آگاه نیستند.
دیابت درواقع اختلالی است که در آن سازگاری بدن با میزان گلوکز یا همان قند تغییر می‌کند سلولهای بدن ما برای انجام فعالیتهای خود و تولید انرژی ، نیاز به گلوکز دارند و برای ورود گلوکز به داخل سلول ، هورمونی بنام انسولین که از غده لوزالمعده یا پانکراس ترشح می شود لازم است . بنابراین اگر انسولین به میزان کافی تولید نشود ویا انسولین کارایی لازم خود را نداشته باشد گلوکز نمی تواند وارد سلولها شود و میزان گلوکز در خون بالا می رود وبه همین دلیل به این بیماری دیابت شیرین نیز گفته می شود .
آموزش های لازم برای افراد مبتلا به دیابت
1- کنترل وزن
از هر 10 نفر مبتلا به دیابت نوع 2 معمولاً 8 نفر آنها چاق هستند و نیاز به کاهش وزن دارند، بنابراین فرد مبتلا به دیابت باید همیشه وزن خود را در حد طبیعی نگه دارد.
2- برنامه غذایی
باید افراد مبتلا به دیابت درباره برنامه غذایی و این که چه بخورند و چه نخورند و یا مصرف آن را محدودکنند، به طور دقیق آموزش ببینند.
نکته هایی که باید در برنامه غذایی این بیماران رعایت شود عبارتند از:
– تعداد وعده های غذا را افزایش داده و در هر وعده، مقدار غذای مصرفی را کاهش دهند و این مقدار غذای مصرفی باید متناسب با فعالیت بیمار باشد.
– افراد مبتلا به دیابت هرگز نباید یکی از وعده های اصلی غذای خود را حذف کنند، به خصوص بیماران لاغر و بیمارانی که قرص مصرف می کنند و یا انسولین تزریق می نمایند.
– از میوه های غیرشیرین و سبزی ها در وعده های غذایی به مقدار زیاد استفاده کنند.
– مصرف میوه های شیرین مانند انگور، خربزه، خرما، توت و همچنین خشکبار شیرین مانند توت خشک، کشمش ، قیسی و مانند آنها را در برنامه غذایی خود محدودکنند.
– از حبوبات در برنامه غذایی روزانه بیشتر مصرف کنند.
– نان سبوس دار مصرف کنند.
– قند و شکر و انواع شیرینی مانند آب نبات، شکلات، شیرینی، گز، سوهان و امثال آن را مصرف نکنند.
– از مواد نشاسته ای مانند نان، برنج، سیب زمینی، گندم، جو و ماکارونی به میزانی که موجب افزایش وزن نشود مصرف نمایند.
– مصرف چربی ها را کاهش دهند و به این منظور از سرخ کردن غذا خودداری و آن را به صورت آب پز و کبابی تهیه کنند. از گوشت های کم چربی استفاده کنند و قبل از پخت، چربی گوشت و پوست مرغ را جداکنند . از شیر و ماست کم چربی استفاده کرده، برای این کار شیر را جوشانده و پس از سردشدن چربی آن را جداکنند . مصرف تخم مرغ را محدودکرده و از گوشت های احشایی مانند جگر، مغز، قلو ه، و کله پاچه کمتر مصرف کنند . به جای خامه، کره و روغن های جامد از روغن مایع و زیتون استفاده کنند.
توجه: بعضی از افراد مبتلا به دیابت می توانند با نظر پزشک معالج خود روزه بگیرند.
3-ورزش و فعالیت های جسمی
ورزش باعث کارایی بیشتر، کاهش وزن، احساس نشاط و تندرستی می شود . افزایش فعالیت های بدنی در کنترل بیماری قند بسیار اهمیت دارد . ورزش و فعالیت های بدنی باید متناسب با شرایط و وضعیت سلامت شخص باشد و به طور منظم و مستمر انجام گیرد . زمان ورزش بهتر است عصر باشد . این بیماران می توانند ورزش های سبک مثل نرمش و پیاده روی انجام دهند . به هر حال درباره نوع ورزش
می توانند با پزشک خود مشورت کنند.
4- مراقبت از پا
مراقبت از پای فرد مبتلا به دیابت بسیار اهمیت دارد. ممکن است دو عارضه برای آنها پیش آید:
– بی حسی و کرختی پا،
– عفونت و دیر بهبودیافتن زخم و جراحت های پا.
بنابراین رعایت نکته های ذیل در حفظ بهداشت پای افراد مبتلا به دیابت بسیار مهم است:
– هر روز پاهای خود را با آب ولرم و صابون بشویند و بین انگشتان خود را با حوله نرم خشک کنند.
– ناخن های پا را کوتاه نگه دارند و باید ناخن را به طور مستقیم گرفته و کنار نا خن را نگیرند . ناخن نباید از ته گرفته شود و درصورتی که دید بیمار مشکل داشته باشد، شخص دیگری ناخن هایش را بگیرد.
– جوراب خود را روزانه عوض کرده و از جوراب نخی و ضخیم استفاده کند.
– از کفش راحت، پاشنه کوتاه و پنجه پهن استفاده کنند.
– در خانه از کفش راحتی و دمپایی استفاده کنند و برای جلوگیری از جراحت های احتمالی پا،با پای برهنه در منزل راه نروند.
– پاهای خود را روزانه از نظر وجود قرمزی، تورم، تغییر رنگ، زخم، ترک خوردگی و ترشح اطراف ناخن بررسی کنند، و برای این منظور و مشاهده کف پا می توانند از آینه استفاده نمایند.
– از نزدیک کردن پای خود به آتش، بخاری، شوفاژ و هر وسیله گرمایی دیگر خودداری کنند.
5- ترک مصرف دخانیات
افراد مبتلا به دیابت که هر نوع دخانیات (سیگار، پیپ، چپق و قلیان، جویدن توتون ) مصرف می کنند، باید برای ترک تشویق شوند
نکته هایی که فرد مبتلا به دیابت در هنگام ابتلا به سایر بیماری ها باید رعایت کند:
در مواردی که شخص مبتلا به دیابت به بیماری هایی از قبیل سرماخوردگی، تب، اسهال و استفراغ و ... مبتلا شود، باید اقدام های زیر را انجام دهد:
– درصورت تزریق انسولین نباید مصرف آن را قطع کند.
– اگر قادر به خوردن غذاهای سفت نیست، بهتر است از غذاهای مایع مانند سوپ، آش، مایعات غیرشیرین، آب میوه و یا شیر استفاده نماید.
– باید در زمان بیداری به اندازه کافی استراحت کند.
– درصورت ابتلا به عوارض شدید مانند اسهال و استفراغ شدید حتماً به پزشک مراجعه کند.
دیابت در بارداری وآموزش بیماران
زنانی که هرگز مبتلا به دیابت نبوده‌اند ممکن است در دوران بارداری به دیابت مبتلا شوند که به آن دیابت بارداری می‌‌گویند.
جدول مراقبت های شخصی
مبتلایان بیماری دیابت باید این آزمایش ها را برای کنترل دیابت انجام دهند.
دکتر فهیمه ثمره محمدیان
متخصص بیماریهای داخلی
بهداشت ودرمان صنعت نفت شمال شرق کشور